De onvoltooide symfonie van Benoît Z.

Foto: Bernard Da Costa

Benoît Zwierzchlewski of kortweg Benoît Z. Een atypische figuur in de atletiekwereld met zijn kaalgeschoren schedel en zijn lichaam behangen met de meest afschrikwekkende tatoeages. De meeste atletiekliefhebbers kennen hem allicht wel. Hij is, samen met de Portugees Antonio Pinto, nog steeds Europees recordhouder op de marathon met een tijd van 2u06’36. Deze toptijd realiseerde hij in 2003 in de relatief zware marathon van Parijs. Hij was toen 27 en hij werd beschouwd als een van de grootste Europese talenten ooit op de fond. Hij kreeg de bijnaam “De Blanke Keniaan”.  Toch verliep de carrière van Benoît Z. niet zoals verwacht. Vanaf eind 2004 werd hij achtervolgd door allerhande aanslepende blessures en in oktober 2005 viel de politie zijn huis binnen op zoek naar dopingproducten. Sindsdien kwam het nooit meer helemaal goed met zijn sportieve carrière.

Benoît Z. is de zoon van een Belgische moeder en een Frans-Poolse vader. Hij groeide op in een van de arme buitenwijken van Rijsel en atletiek was een manier om te ontsnappen aan de vele problemen die armoede met zich meebracht. Zijn afkomst is hij trouwens nooit vergeten want tijdens zijn carrière besteedde  hij dikwijls het geld van zijn winstpremies aan liefdadigheid. Hij heeft ook ooit 5 bussen gecharterd om samen met 250 kansarme kinderen naar Eurodisney te gaan. 

In de beginjaren van zijn carrière was hij dikwijls te bewonderen op Belgische velden in de verschillende manches van de Cross Cup. Al snel werd duidelijk dat het hier om een uitzonderlijk talent ging. In de jeugdreeksen was hij gewoon een klasse sterker dan zijn Belgische concurrenten. Ondanks zijn Belgische roots, koos hij in 1994 voor de Franse nationaliteit. Hij verdedigde de Franse kleuren een eerste keer op het WK junioren in 1994 te Lissabon. Hij nam er deel aan de 5.000 m. Voor de medailles speelde hij nog niet mee, maar met zijn knappe 7de had hij wel indruk gemaakt. Een jaar later kroonde hij zich in het Hongaarse Nyiregyhaza wel tot Europees Kampioen op de 5.000 m en de 10.000 m. Opmerkelijk is dat hij op beide afstanden nooit sneller heeft gelopen dan in zijn laatste jaar bij de junioren. Al snel heeft Benoît Z. de overstap gemaakt van de piste naar de weg. In 1998, op 22-jarige leeftijd, liep hij zijn eerste marathon en met succes want hij liep onmiddellijk 2u10'51. Zijn mooiste overwinning behaalde hij in 2002 : hij schreef toen op indrukwekkende wijze de Marathon van Parijs op zijn naam. Voor een Franse marathonloper is dit zowat het mooiste wat er is. Een jaar later deed hij dat exploot ei zo na nog eens over, maar hij moest het finaal afleggen tegen de Keniaan Michael Rotich. Zijn tijd van 2u06'36 was echter wel een evenaring van het Europees Record dat reeds op naam stond van de Portugees Antonio Pinto. Na deze prestaties werd Benoît Z. bewierookt in de Franse pers en hij was de chouchou geworden van atletiekminnend Frankrijk. Hij leek definitief gelanceerd voor een fantastische carrière en hij leek de grootste uitdager te worden van het Keniaanse geweld. Vanaf 2004 sukkelde hij echter met hardnekkige blessures en die zouden hem voor de rest van zijn carrière parten blijven spelen.

Huiszoeking

In 2005 kreeg Benoît Z. dan waarschijnlijk zijn grootste klap te verwerken. In oktober van dat jaar kreeg hij, na een anonieme tip, de politie op bezoek in het kader van een dopingonderzoek. Er werden twee verdachte doosjes DHEA, een soort anabole steroïden, aangetroffen. Dit product is vrij te verkrijgen in de VS, maar was in Europa verboden. Benoît Z. beweerde dat die producten voor zijn grootmoeder bestemd waren. Hij werd meegenomen naar het politiekantoor voor ondervraging en werd later terug vrijgelaten. Benoît Z. is altijd blijven beweren dat hij nooit doping genomen heeft en dat hij enkel verdacht werd omwille van zijn samenwerking met Dr. Jean-Jacquet Menuet, de ex-ploegdokter van de Cofidis-wielerploeg die een jaar voorheen in opspraak kwam omwille van een dopingaffaire.

Er zijn nooit echte bewijzen gevonden tegen Benoît Z. en de hele zaak werd achteraf geseponeerd. Het kwaad was echter geschied want zijn imago was geschonden en zelfs in die mate dat hij persona non grata was in de Marathon van Londen, Parijs en New York. Hoe hard hij ook probeerde na die hele affaire heeft hij nooit nog het niveau gehaald van 2003-2004.

Comeback

In 2009 kwam Benoît Z. plots weer aan de oppervlakte. Hij haalde opnieuw de internationale pers met zijn poging om het Europees Record 30000 m op piste te breken. Het record stond sinds 1970 op naam van de Brit Jim Adler (1u31'30). Benoît Z. faalde echter in zijn opzet en bleef een minuut boven het record (1u32'31). Toch deed die prestatie het beste vermoeden voor zijn comeback op de marathon. Later dat jaar won hij in verschrikkelijke weersomstandigheden de marathon van Marseille in 2u25'50. Toch kwam er geen vervolg en het werd opnieuw anderhalf jaar heel stil rond de excentrieke Fransman, die trouwens heel wat fysieke gelijkenissen vertoont met de overleden Marco Pantani. In 2011 kwam hij dan opnieuw aan de start van de marathon van Marseille. Hij had, naar eigen zeggen, keihard getraind in het Amerikaanse Albuquerque en hij was de laatste 3 maand alles samen maar liefst 10 kg afgevallen. Een zoveelste poging om terug te keren naar de top. De marathon zelf was een succes want hij won in een parcoursrecord van 2u19'37. Deze marathon had de eerste stap moeten zijn naar zijn allerlaatste doelstelling in zijn carrière: de Olympische Spelen van Londen 2012 halen. Er kwam echter opnieuw geen vervolg ... en dus kunnen we zeggen dat zijn carrière nu definitief een stille dood gestorven is.

De carrière van Benoît Z. nam een vliegende start, maar hij heeft er zeker niet alles uitgehaald. Op de weinige grote atletiektoernooien waaraan hij deelnam, speelde hij slechts een bijrol: 13de op het WK marathon in 2001 en 14de op het EK marathon in 2002. Bescheiden resultaten voor iemand die misschien wel het grootste Europees talent ooit op de lange afstand was. Anno 2013 is Benoît Z. opnieuw helemaal in de anonimiteit verdwenen. Hij blijkt nog steeds in Marseille te wonen en waarschijnlijk traint hij nog steeds ...  maar grote ambities zal hij niet meer koesteren, daar is het te laat voor. Het zoveelste verhaal van een supertalent wiens carrière de totale verwachtingen niet heeft ingelost.

Ik heb op het WK Junioren 1994 de kans gehad om met Benoît Z. te praten over atletiek en zijn visie op trainingen, etc. Ik herinner me nog steeds ons gesprek en ik wist toen dat ik met een uitzonderlijk talent aan het babbelen was. Ik heb respect voor wat hij gepresteerd heeft en ik geloof (hoop) dat hij altijd zuiver gelopen heeft.